De Gentse chiropractor Luc Ailliet heeft vrijdag zijn doctoraat behaald aan de faculteit Geneeskunde van de Vrije Universiteit Amsterdam, met een onderzoek over chiropraxie. Opmerkelijk, want in België noch in Nederland is de behandelingswijze erkend. Chiropraxie is een alternatieve en daardoor ook controversiële vorm van geneeskunde, die vaak in één adem wordt genoemd met osteopathie, homeopathie en acupunctuur.

Ailliet hoopt met zijn doctoraat de ban te breken. Niet dankzij de inhoud van zijn studie - die gaat niet over de doeltreffendheid van chiropraxie, maar over de mate waarin factoren als depressie en angst een voorspellende waarde hebben bij het herstel van patiënten met nek- en lage rugpijn - wel met het simpele feit dat hij mocht doctoreren, dat hij de kans heeft gekregen om zijn beroep wetenschappelijk te benaderen aan een universiteit. Al sinds 2003 hoopte hij dat te kunnen doen, maar toen raakte zijn voorstel - wél een studie naar doeltreffendheid - niet voorbij de ethische commissie van de UGent.

'Ik werd er aan het lijntje gehouden. Twee keer ben ik voor de commissie verschenen, meerdere keren heb ik dezelfde vijf vragen moeten beantwoorden. Pas in 2007 werd me duidelijk gemaakt dat de Universiteit Gent geen doctoraat in de alternatieve sector wilde goedkeuren, om geen gezichtsverlies te leiden. Ik snap dat wel, maar ze hadden het mij eerder moeten zeggen.'

Geen onderzoek, geen opleidingen
In 2009 waagde Ailliet zijn kans aan de Vrije Universiteit Amsterdam, met een ander voorstel. Daar slaagde hij er wel in om de ethische commissie te overtuigen. Maar omdat hij zijn onderzoek graag in zowel Nederland als België wou voeren, had hij ook de goedkeuring van een Belgische universiteit nodig. Hij probeerde het opnieuw bij de UGent, de universiteit waar hij in 1989 afstudeerde als licentiaat in de motorische revalidatie en kinesitherapie. Dit keer met succes: hij kon beginnen aan het onderzoek dat hem vrijdag een doctoraatstitel opleverde.

Hoe zit het nu? Wat is de houding van de Universiteit Gent, en van de andere Vlaamse universiteiten, tegenover alternatieve geneeskunde? Professor emeritus Robert Rubens, de vorige voorzitter van de Commissie voor Medische Ethiek van de UGent, plaats de nodige kanttekeningen bij het parcours van Ailliet.

'De decanen geneeskunde van de Vlaamse universiteiten hebben ruim tien jaar geleden een conventie gesloten: aan hun faculteit zou onderzoek naar alternatieve geneeswijzen, en dus ook naar chiropraxie, niet worden aanvaard. Die overeenkomst wordt vandaag nog steeds nageleefd. Dat meneer Ailliet voor zijn tweede voorstel toch groen licht heeft gekregen, ligt aan de inhoud: in feite gaat zijn studie niet specifiek over chiropraxie, maar zou ze evengoed van toepassing kunnen zijn op kinesitherapie, waarvoor hij een diploma heeft.'

Geen onderzoek, geen opleidingen aan de universiteiten, en geen erkenning van de overheid: het doel dat Ailliet voor ogen heeft - de integratie van de chiropraxie in onze geneeskunde - is duidelijk nog veraf. De argumenten tegen chiropraxie variëren van 'weinig bewijs dat het werkt' tot onomwonden 'gevaarlijk'.

'Er zijn enkele zeer ernstige incidenten beschreven in de buitenlandse wetenschappelijke literatuur', zegt prof. Rubens. 'Mensen die gestorven zijn door een alternatieve behandeling. Daarom hebben de decanen hun conventie gesloten, we moeten denken aan de veiligheid van de patiënt.'

Zinloos
In de chiropraxie is vooral het kraken van de nek een reden tot bezorgdheid. De Vlaamse arts en professor emeritus Willem Betz (VUB), erevoorzitter van de studiekring voor de Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale (Skepp), zegt ooit opgeroepen te zijn als expert in een rechtszaak tegen een chiropractor 'die iemand half verlamd heeft gemaakt door aan zijn nek te draaien voor pijn in zijn heup'. 'In de bovenste halswervel zit een heel belangrijke slagader naar de hersenen. Kraak je een nek, dan kan je een scheurtje veroorzaken in die slagader, met mogelijk een bloedklonter in de hersenen en verlamming of dood tot gevolg. Elke behandeling - ook niet behandelen - heeft een risico op schade, maar als een behandeling totaal zinloos is, dan is zelfs het kleinste risico niet aanvaardbaar.'

Is chiropraxie zinloos? Het Federaal Kenniscentrum voor Gezondheidszorg (KCE) moest in opdracht van de vorige minister van Volksgezondheid, Laurette Onkelinx (PS), de werkzaamheid van alternatieve geneeswijzen evalueren. In het rapport over chiropraxie en osteopathie staat onder het titeltje 'onvoldoende bewijzen', dat er enig bewijs bestaat dat chiropraxie en osteopathie kunnen helpen bij lage rugpijn en nekpijn, en geen bewijs voor effectiviteit bij andere klachten, zoals bijvoorbeeld huilbaby's.

'Ik ben dan ook niet gelukkig met chiropractors die beweren iets anders te kunnen behandelen dan klachten aan het bewegingsstelsel', zegt Luc Ailliet. 'Ze maken dat het kind met het badwater wordt weggegooid. Uit onderzoek blijkt dat 86 procent van de mensen die zich melden bij een chiropractor, rug- of nekpijn heeft. Breid dat uit naar de klachten die daaraan vasthangen, bijvoorbeeld uitstralingspijn naar de arm of naar het been, en dan wordt het 95 procent.'
Nochtans is de filosofie achter chiropraxie: via manipulatie van de wervelkolom een breed spectrum aan ziekten verhelpen. Ailliet: 'Ach, de grondlegger van de chiropraxie leefde in 1895. Wij houden niet vast aan de basisbeginselen. Artsen behandelden vroeger ook koorts door aderlating. De kracht van een beroep ligt in de flexibiliteit, namelijk het aanpassen aan nieuwe wetenschappelijke inzichten.'

Patiënten in het duister
Ook de Belgische Vereniging van Chiropractors, de enige beroepsvereniging voor chiropractors in ons land, vernauwt de omschrijving van chiropraxie tot de behandeling van rug- en nekklachten. Maar wie rondkijkt op de persoonlijke website van chiropractors te lande, komt wel beloftes tegen als 'gezondere baby's', behandelingen tegen astma of de diagnose van glutenintolerantie.

Hoe haal je de kwakzalvers eruit? 'In 2010 hebben we aanbevolen dat, áls chiropraxie erkend zou worden, de chiropractors opgenomen moeten worden in een multidisciplinair behandelteam', zegt Anja ­Desomer, onderzoekster van het KCE. 'Op die manier zou de persoon die manipulaties uitvoert, omkaderd worden door een kine voor oefeningen en een huisarts voor alarmsignalen. En natuurlijk moeten de chiropractors dan ook in alle conventies stappen en onder voorschrift van een arts werken. De overheid zal een zorgberoep ook niet erkennen, als ze geen controle heeft over de opleidingen. Maar we hebben geen opleidingen chiropraxie in België. Daar heb je een vicieuze cirkel: de universiteiten zullen geen opleiding organiseren, als een beroep niet erkend is.'

Toch zijn het volgens Desomer niet de chiropractors, maar de patiënten die in de kou staan. 'Beoefenaars van alternatieve geneeskunde hebben, nu ze nog niet erkend zijn, een heel grote zelfstandigheid. Ze doen wat ze willen. In feite werken ze in de illegaliteit, maar in de praktijk worden ze niet gestraft. De discussie is door de politiek op de lange baan geschoven. En de patiënten weten intussen niet waar ze aan toe zijn.'

Bron: De Tijd 19 maart 2016